જો તમે મહારાષ્ટ્ર (ખાસ કરીને પુણે) માં કોઈપણ કરિયાણાની દુકાન અથવા ડિપાર્ટમેન્ટલ સ્ટોર પર જાઓ છો, તો તમને ચોક્કસ બ્રાન્ડનું નામ જોવા મળશે. આ બ્રાન્ડ ચિતાલે ભાઈઓની બ્રાન્ડ છે. તમારે ચોક્કસપણે આ પ્રખ્યાત બ્રાન્ડની મીઠાઈઓ અને નમકીનનો સ્વાદ માણવો જોઈએ. પુણેમાં ભાગ્યે જ કોઈ વ્યક્તિ હશે જેણે આ બ્રાન્ડની સ્વાદિષ્ટ પ્રોડક્ટ્સનો સ્વાદ ન લીધો હોય.
શ્રીખંડ, દહીં અને અન્ય ડેરી ફૂડ પ્રોડક્ટ્સ ઉપરાંત, આ બ્રાન્ડ ગુજરાતી નમકીન ‘ભાકરવડી’ની નવીનતા માટે પણ જાણીતી છે. આજે આ બ્રાન્ડની લોકપ્રિયતા અને બિઝનેસ પૂરજોશમાં છે, પરંતુ તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે તેની શરૂઆત મહામારી દરમિયાન થઈ હતી. તો ચાલો જાણીએ કે 14 વર્ષના છોકરાએ પિતાને ગુમાવ્યા પછી કેવી રીતે સંઘર્ષ કર્યો અને તેની નાની ડેરીને આટલી મોટી બ્રાન્ડ બનાવી?
14 વર્ષની ઉંમરે પિતાનો પડછાયો માથા પરથી ઊઠી ગયો
ભાસ્કર ગણેશ ચિતાલે ઉર્ફે બાબા સાહેબ મહારાષ્ટ્રનું જાણીતું નામ છે. તેઓ ચિતાલે ભાઈઓના સ્થાપક હતા. આજે ભલે તેણે શરૂ કરેલો ધંધો કરોડોની કમાણી કરી રહ્યો છે, પરંતુ જે સંજોગોમાં તેણે આ ધંધો શરૂ કર્યો તે સંજોગોમાં ત્યાંથી પૂર આવવું ઘણું મુશ્કેલ હતું.
ભાસ્કર ગણેશ ચિતાલેનો જન્મ જમીનદાર પરિવારમાં થયો હતો. તેમનો ઉછેર અને અભ્યાસ સારી રીતે ચાલી રહ્યો હતો, પરંતુ એક પછી એક મુશ્કેલીઓએ તેમની પાસેથી બધું છીનવી લીધું. જ્યારે તે માત્ર 14 વર્ષનો હતો ત્યારે તેણે તેના પિતાને ગુમાવ્યા. ભાસ્કર ચિતાલેએ તેની માતાની સંભાળ લેવા માટે અભ્યાસ છોડવો પડ્યો હતો.
આ પછી, ભાસ્કરનું ભાગ્ય તૂટી ગયું જ્યારે 1918માં ફેલાયેલી સ્પેનિશ ફ્લૂ જેવી મહામારીએ તેની પાસેથી બધું છીનવી લીધું.
ઘર ચલાવવા ખેતરોમાં કામ કરવું પડતું
જમીનદાર અને શ્રીમંત પરિવારમાં જન્મેલા ભાસ્કર ગણેશ ચિતાલેની હાલત એટલી ખરાબ થઈ ગઈ કે તેને ખેતરમાં કામ કરવા માટે સાતારાથી 20 કિમી દૂર દુષ્કાળગ્રસ્ત ગામ લિમ્બગોવે જવું પડ્યું. જ્યારે તેણે જોયું કે મજૂરીને કારણે તેનો પરિવાર ચાલી રહ્યો નથી, ત્યારે તેણે સાંગલી જિલ્લાના ભીલવાડી જવાનું નક્કી કર્યું.
ક્રિષ્ના નદીના કિનારે આવેલું ભીલવાડી નવો ધંધો શરૂ કરવા માટે સારું સ્થળ હતું. આખા વર્ષ દરમિયાન પુષ્કળ પાણીની સાથે મુંબઈ જતી રેલ્વે લાઈન પણ હતી.
જ્યારે પ્રથમ ધંધો સફળ થયો ન હતો
ભાસ્કરે તેના નવા વ્યવસાય માટે ડેરીનો વ્યવસાય પસંદ કર્યો પરંતુ પ્રથમ વખત તે સફળ ન થઈ શક્યો. અજાણ્યા રોગને કારણે તેણે ખરીદેલા ઢોર મરવા લાગ્યા અને તેનો ધંધો અટકી ગયો. આ પછી ભાસ્કર ગણેશ ચિતાલેએ વર્ષ 1939માં ચિતાલે ગ્રુપ ઓફ ઈન્ડસ્ટ્રીઝના નામે પોતાનો નવો બિઝનેસ શરૂ કર્યો. અહીં પશુઓ માટે પૂરતો ચારો હતો. પાણી અને ઘાસચારાના અભાવે પશુઓ સારી રીતે ઉછરી રહ્યા હતા અને મોટી માત્રામાં દૂધ આપતા હતા. આવી સ્થિતિમાં ડેરી ખોલવી એ સારો વિકલ્પ હતો.
ડેરી શરૂ કરવામાં આવી હતી પરંતુ તે દિવસોમાં ડેરી માલિકો માટે સૌથી મોટી સમસ્યા દૂધનો સંગ્રહ કરવાની હતી. કારણ કે તે દિવસોમાં દૂધનું પાશ્ચરાઇઝેશન કે તેની ગુણવત્તાનું પ્રમાણીકરણ નહોતું. આ સ્થિતિમાં માત્ર તાજું દૂધ વેચી શકાતું હતું.
આ સમસ્યા હતી, પરંતુ આ સમસ્યાએ ભાસ્કરને નવો રસ્તો બતાવ્યો. અને આ રીતે દૂધમાંથી ખાદ્ય પદાર્થો બનાવવાની હતી. ભાસ્કરે પોતાનો બિઝનેસ શરૂ કર્યો. આ સાથે તેણે બ્રિટિશ એરલાઈન્સ સાથે પણ ભાગીદારી કરી જે તેમના ઉત્પાદનો મુંબઈની બહાર લઈ જતી હતી.
પુત્રોનો મળ્યો સાથ
ભાસ્કર ગણેશ ચિતલેના ધંધાને પાંખો લાગી જ્યારે તેમને તેમના ચાર પુત્રોનો ટેકો મળ્યો. અભ્યાસ પૂરો કર્યા બાદ તેમના ચાર પુત્રોએ ધંધો શરૂ કર્યો. તેમના બે પુત્રો નાનાસાહેબ અને કાકાસાહેબ તેમનો ડેરી વ્યવસાય સંભાળવા ભીલવંડીમાં સ્થાયી થયા.
તેમના ત્રીજા પુત્ર રઘુનાથ ચિતલેએ તેમનું નવું સાહસ શરૂ કર્યું, તેમણે તેનું નામ ચિતાલે બંધુ મીઠાઈવાલા રાખ્યું. ચિતાલે બંધુના ઘણા ઉત્પાદનો પહેલાથી જ બજારમાં હાજર હતા, જેના કારણે ચિતાલે બંધુ મીઠાઈવાલાએ પણ ઓછા સમયમાં ગ્રાહકોમાં પોતાની ઓળખ બનાવી હતી.
1950માં ભાસ્કર ચિતલેના ચોથા પુત્ર રઘુનાથ રાવ ચિતાલેએ 500 ચો. ફૂટ શોપમાં ડેરીનો ધંધો શરૂ કર્યો. આ રીતે ચારેય ભાઈઓએ તેમના પિતાએ શરૂ કરેલા વ્યવસાયને નવી ઉડાન ભરી.
ફર્શ થી અર્ષ સુધીની ચિતલે ભાઈઓની સફર
ચિતલ ડેરીમાં દૂધનું ઉત્પાદન વધારે હતું પરંતુ તેને સંગ્રહ કરવાની સમસ્યા હતી તેથી આ ધંધો બે ભાગમાં વહેંચાઈ ગયો હતો.
એક ચિતલે ડેરી અને બીજી ચિતાલે બંધુ મીઠાઈવાલે. આજના સમયમાં ચિતલે ભાઈઓ દરરોજ લગભગ આઠ લાખ લિટર દૂધ વાપરે છે. જેમાં ચાર લાખ લિટર દૂધનું વેચાણ થાય છે અને બાકીના દૂધમાંથી દૂધની બનાવટો બનાવવામાં આવે છે. આ ઉત્પાદનોમાં કન્ડેન્સ્ડ મિલ્ક, દહીં, પનીર, શ્રીખંડ, ઘી, ચીઝ અને મિલ્ક પાવડર વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
ગણેશ ભાસ્કર ચિતલેએ તેમના ચાર પુત્રો અને 10 કર્મચારીઓ સાથે શરૂ કરેલ વ્યવસાય આજે આંતરરાષ્ટ્રીય બ્રાન્ડ બની ગયો છે. આજે ચિતલે બંધુમાં બે હજારથી વધુ લોકો કામ કરી રહ્યા છે. નાની જગ્યાથી શરૂ થયેલો આ ધંધો એટલો સફળ થયો છે કે હવે લોકોને ચિતલે ભાઈઓ વિશે કહેવાની જરૂર નથી, તેનું નામ પૂરતું છે.