ભગવાન શિવ વૈકુંઠ ચતુર્દશીના દિવસે શ્રી હરિ વિષ્ણુને સોંપે છે બ્રહ્માંડનું સંચાલન, જાણો તિથિ, મહત્વ અને પૂજાની વિધિ

વૈકુંઠ ચતુર્દશીના રોજ, ભગવાન શિવ ચાર મહિના પછી ફરીથી સૃષ્ટિનો બોજ ભગવાન વિષ્ણુને સોંપે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસે વૈકુંઠ લોકના દ્વાર પણ ખુલી જાય છે.

વૈકુંઠ ચતુર્દશી દર વર્ષે કારતક માસના શુક્લ પક્ષની ચતુર્દશી તિથિએ ઉજવવામાં આવે છે. આ વર્ષે 17 નવેમ્બરે વૈકુંઠ ચતુર્દશીનો તહેવાર મનાવવામાં આવશે, આ દિવસે ભગવાન શિવ અને ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરવાનો નિયમ છે. દેશના વિવિધ ભાગોમાં આ દિવસે સામૂહિક પૂજાનું આયોજન કરવામાં આવે છે. એવી માન્યતા છે કે આ દિવસે મહાદેવ અને શ્રી હરિ વિષ્ણુની પૂજા કરવાથી મનુષ્યના તમામ પાપો દૂર થઈ જાય છે. ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર, જે ચાર મહિના માટે ભગવાન શયનમાં જાય છે, તે દરમિયાન ભગવાન શિવ બ્રહ્માંડનું સંચાલન કરે છે.

ભગવાન વિષ્ણુ ચાર મહિના સુધી ઊંઘ્યા પછી દેવુથની એકાદશીના દિવસે જાગે છે. જે પછી વૈકુંઠ ચતુર્દશીના દિવસે ભગવાન શિવે ફરીથી સૃષ્ટિનો ભાર ભગવાન વિષ્ણુને સોંપી દીધો. એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસે વૈકુંઠ લોકના દ્વાર પણ ખુલી જાય છે. એવું પણ કહેવાય છે કે જે કોઈ વૈકુંઠ ચતુર્દશીના દિવસે પૂર્ણ વિધિ સાથે પૂજા અને ઉપવાસ કરે છે, તે મૃત્યુ પછી વૈકુંઠ ધામમાં ભગવાન વિષ્ણુ પાસે જાય છે.

તિથિ

ચતુર્દશી તિથિ 17 નવેમ્બર બુધવારના રોજ સવારે 09:50 થી શરૂ થશે અને ગુરુવાર, 18 નવેમ્બર ચતુર્થી તિથિના રોજ બપોરે 12 વાગ્યે સમાપ્ત થશે.

પૂજા વિધિ

વૈકુંઠ ચતુર્દશીના દિવસે સવારે વહેલા ઊઠીને સ્નાન કરીને વ્રતનું વ્રત લેવું. ત્યારબાદ રાત્રે 108 કમળના ફૂલોથી ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરો. આ પછી ભગવાન શિવની પૂજા કરો. પૂજા દરમિયાન ‘‘विना हो हरिपूजां तु कुर्याद् रुद्रस्य चार्चनम्। वृथा तस्य भवेत्पूजा सत्यमेतद्वचो मम।।’.’ મંત્રનો જાપ કરો. આ દિવસે ભગવાન શંકરને પણ માત્ર મખાનામાંથી બનેલી ખીર ચઢાવવી જોઈએ.

પૌરાણિક કથા

પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, એકવાર ભગવાન વિષ્ણુએ કાશીમાં ભગવાન શિવને એક હજાર સુવર્ણ કમળના ફૂલ અર્પણ કરવાનો સંકલ્પ કર્યો. ભગવાન શિવે વિષ્ણુની પરીક્ષા કરવા માટે દરેક પાસેથી એક એક સુવર્ણ ફૂલ કાપી નાખ્યું. જ્યારે ફૂલો ઓછા હતા ત્યારે વિષ્ણુએ તેમની ‘કમળ નયન’ નેત્ર સમર્પિત કરવાનું શરૂ કર્યું. ત્યારે ભગવાન શિવ તેમની ભક્તિ જોઈને ખૂબ જ પ્રસન્ન થયા અને પ્રગટ થયા અને કહ્યું કે આ કારતક માસના શુક્લ પક્ષની ચતુર્દશી ‘વૈકુંઠ ચૌદસ’ તરીકે ઓળખાશે. આ દિવસે વ્રત રાખીને પ્રથમ જે તમારી પૂજા કરશે તેને વૈકુંઠ લોકની પ્રાપ્તિ થશે. એવું પણ માનવામાં આવે છે કે મહાભારતના યુદ્ધ પછી આ દિવસે ભગવાન કૃષ્ણએ તેમાં માર્યા ગયેલા લોકો માટે શ્રાદ્ધ કર્યું હતું. તેથી આ દિવસે શ્રાદ્ધ તર્પણ કાર્ય કરવાનું પણ વિશેષ મહત્વ છે.