સમયની સાથે સાથે લોકોની જીવનશૈલીમાં પણ બદલાવ આવી રહ્યો છે, તેની સાથે ડાયટમાં પણ બદલાવ જોવા મળી રહ્યો છે. લોકોને વિવિધ પ્રકારની સ્વાદિષ્ટ વસ્તુઓ ખાવાનો શોખ હોય છે. ભારતમાં એવા ઘણા લોકો છે જેઓ ખાવાના ખૂબ શોખીન છે અને વિવિધ પ્રકારની વસ્તુઓ ખાવાનું પસંદ કરે છે. ભારતમાં ફૂડ સંબંધિત ઘણા પ્રકારના ફ્લેવર છે, જે સ્વાદને વધારવાનું કામ કરે છે. વિવિધ પ્રકારના મસાલા અને તેલ પણ અહીં ઉપલબ્ધ છે. વનસ્પતિ ઘીનો ઉપયોગ લગભગ દરેક વસ્તુ બનાવવા માટે થાય છે.
તમે બધા જાણતા જ હશો કે ભારતનું સૌથી પ્રખ્યાત વનસ્પતિ ઘી “ડાલડા” હા, જેણે ભારતીય રસોડામાં 90 વર્ષ સુધી રાજ કર્યું. એક સમય હતો જ્યારે ડાલ્ડા દરેક ભારતીય રસોડાનો રાજા હતો. ભારતમાં વનસ્પતિ ઘી માત્ર ડાલડાના નામથી જ જાણીતું હતું કારણ કે આ સિવાય આપણા દેશમાં અન્ય કોઈ વનસ્પતિ ઘીનો ઉપયોગ થતો નથી પરંતુ તમારામાંથી ઘણા ઓછા લોકો જાણતા હશે કે ડાલ્ડાનો જૂનો ઈતિહાસ અને આ બ્રાન્ડની શરૂઆત શું છે તેની માહિતી હશે. તે કેવી રીતે થયું તે વિશે.
જો આપણે ડાલ્ડાની શરૂઆત વિશે વાત કરીએ, તો તેની શરૂઆત વર્ષ 1937માં હિન્દુસ્તાન યુનિલિવર નામની કંપની સાથે થઈ હતી. ડાલ્ડાનો ઈતિહાસ આજનો નથી પણ આઝાદી પહેલાનો છે. હા, ડાલ્ડાએ આખા 90 વર્ષ સુધી માર્કેટમાં પોતાની પકડ બનાવી રાખી હતી અને આજે પણ તેને ભારતમાં ડાલ્ડા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. વર્ષ 1930માં નેધરલેન્ડની એક કંપની વનસ્પતિ ઘીનો બિઝનેસ કરવા ભારતમાં આવી, જેણે અહીં દાદા નામની બ્રાન્ડ શરૂ કરી. જ્યારે દાદામાં ખોરાક રાંધવામાં આવતો હતો, ત્યારે તે સમયે એક વિચિત્ર ગંધ આવતી હતી કારણ કે તે હાઇડ્રોજનયુક્ત વનસ્પતિ તેલ હતું.
જ્યારે દાદા નામની બ્રાન્ડ ભારતની અંદર શરૂ થઈ ત્યારે લોકોને તેનો સ્વાદ બિલકુલ પસંદ ન આવ્યો, પરંતુ આ દરમિયાન બ્રિટિશ કંપની હિન્દુસ્તાન યુનિલિવરે નેધરલેન્ડની તે કંપની સાથે હાથ મિલાવ્યા અને બંનેએ સાથે મળીને વનસ્પતિ ઘી બનાવવાનું નક્કી કર્યું. પરંતુ અહીં સમસ્યા ઊભી થઈ કે બ્રાન્ડનું નામ શું રાખવું. આવી સ્થિતિમાં હિન્દુસ્તાન યુનિલિવરે તે વનસ્પતિ ઘીનું નામ બદલીને તેને દાદાથી બદલીને ડાલ્ડા કરી દીધું. હિન્દુસ્તાન યુનિલિવર દ્વારા 1937માં ભારતમાં સૌપ્રથમ ડાલ્ડા બ્રાન્ડ રજૂ કરવામાં આવી હતી.
જ્યારે હિન્દુસ્તાન યુનિલિવર દ્વારા આ વનસ્પતિ ઘીનું નામ બદલીને ડાલ્ડા રાખવામાં આવ્યું, ત્યારે તેની માર્કેટિંગ પદ્ધતિઓ પણ બદલાઈ ગઈ અને તેનું પેકેજિંગ પણ બદલાઈ ગયું. ડાલડાની સૌથી મહત્વની વિશેષતા એ હતી કે જ્યારે તેમાં ખાવાનું રાંધવામાં આવતું હતું ત્યારે તેમાંથી કોઈ પણ પ્રકારની તીવ્ર ગંધ આવતી ન હતી, જેના કારણે ભારતીય લોકો આ વનસ્પતિ ઘી ડાલડાને ખૂબ પસંદ કરવા લાગ્યા હતા અને લોકો તેની તરફ આકર્ષાવા લાગ્યા હતા.
હિન્દુસ્તાન યુનિલિવર દ્વારા ડાલ્ડાને શુદ્ધ દેશી ઘીના વિકલ્પ તરીકે બજારમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું જેથી કરીને કોઈ પણ વ્યક્તિ, ગરીબ હોય કે મધ્યમ વર્ગ, આ ખાદ્ય પદાર્થ ખરીદવામાં મુશ્કેલી ન પડે. ડાલ્ડાને આકર્ષક બનાવવા માટે કંપનીએ જાહેરાતો પણ આપી હતી અને તે માતાની ભરોસાપાત્ર હોવાનું કહીને બજારમાં લાવવામાં આવી હતી. મધ્યમવર્ગીય પરિવારના લોકો ડાલ્ડાનો વધુને વધુ ઉપયોગ કરવા લાગ્યા.
કંપની દ્વારા લાવવામાં આવેલી ડાલ્ડાની જાહેરાત દ્વારા, કંપનીએ ડાલ્ડાને હેલ્ધી ફૂડ આઈટમ ગણાવી હતી અને તેનો સ્વાદ પણ ઘી જેવો જ છે. ધીમે ધીમે હિન્દુસ્તાન યુનિલિવરે ડાલ્ડાને ભારતના દરેક ઘર સુધી પહોંચાડ્યું અને લોકોને તેનો સ્વાદ પણ પસંદ આવ્યો. જો ડાલ્ડાની કિંમતની વાત કરીએ તો તે દેશી ઘી અને તેલની સરખામણીમાં ઘણી ઓછી હતી, જેના કારણે ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગના પરિવારો તેને સરળતાથી ખરીદી શકતા હતા.
ધીમે-ધીમે ડાલ્ડા ભારતમાં ફેમસ થઈ ગયું અને કુકિંગ ઓઈલ બ્રાન્ડમાં તે નંબર વન પોઝિશન પર આવી ગયું, પરંતુ થોડા સમય પછી ડાલ્ડાનો વિરોધ શરૂ થઈ ગયો. હવે તમારા મનમાં આ સવાલ આવતો જ હશે કે પછી બધા લોકોને ડાલડાનો સ્વાદ પસંદ આવ્યો અને લોકો પણ તેની તરફ આકર્ષાયા. દેશી ઘી અને તેલ કરતાં ડાલડાની કિંમત ઓછી હતી, પરંતુ શા માટે તેનો વિરોધ થયો, તો ચાલો તમને જણાવીએ કે 1937થી ભારતીય બજારોમાં તેની શરૂઆત કરનાર ડાલ્ડા 90ના દાયકા સુધી સમગ્ર ભારતમાં છવાયેલું હતું, જેના કારણે હવે તેની સામે વિરોધ થઈ રહ્યો છે.
જ્યારે ભારતના લોકો ડાલ્ડાને વધુ પસંદ કરવા લાગ્યા, તો તેનો બિઝનેસ પણ વધ્યો, જેના કારણે અન્ય તેલ કંપનીઓને તકલીફ થવા લાગી. આ કારણે વેપારીઓમાં ભારે રોષ જોવા મળ્યો હતો અને અન્ય ઓઈલ કંપનીઓએ પણ ડાલડા જેવું વેજીટેબલ ઘી બનાવવાનું કામ શરૂ કર્યું હતું, જેના કારણે માર્કેટમાં વિવિધ બ્રાન્ડનું વેજીટેબલ ઘી આવવા લાગ્યું હતું અને ડાલડાની હરીફાઈ વધી હતી.
સમયની સાથે સાથે અનેક બ્રાન્ડના વનસ્પતિ ઘી બજારમાં આવવા લાગ્યા અને ધીમે ધીમે ડાલડાની માંગ ઘટી ગઈ. લોકો ડાલ્ડાને બદલે વનસ્પતિ ઘીની અન્ય બ્રાન્ડ તરફ આકર્ષાવા લાગ્યા અને તેમનો ધંધો વધતો ગયો. ડાલ્ડા વિશે વેપારીઓ અને તેલ કંપનીઓ દ્વારા અફવા ફેલાવવામાં આવી હતી કે ડાલ્ડામાં તેની લુબ્રિસિટી વધારવા માટે પ્રાણીની ચરબી ભેળવવામાં આવે છે, જેના કારણે ડાલ્ડા ધીમે ધીમે ઘટવા લાગ્યું. વેપારીઓ અને તેલ કંપનીઓ દ્વારા ફેલાવવામાં આવેલી અફવાઓને કારણે ડાલ્ડાની માંગમાં ઝડપથી ઘટાડો થયો હતો.
જેમ જેમ સમય વીતતો ગયો તેમ તેમ ભારતીય બજારોમાં ડાલ્ડાની ચમક પણ ઓછી થઈ ગઈ અને ડાલ્ડાનું સ્થાન રિફાઈન્ડ તેલે લીધું. 21મી સદી આવી ત્યાં સુધી નવી ઓઈલ કંપનીઓ દ્વારા રિફાઈન્ડ ઓઈલ લોન્ચ કરવામાં આવતું હતું, જે આરોગ્ય માટે ડાલ્ડા કરતાં વધુ સારું હોવાનું કહેવાય છે. આમ ડાલ્ડા છોડીને, લોકોએ હવે રિફાઇન્ડ તેલના રૂપમાં મગફળી, સૂર્યમુખી, તલ અને સોયાબીનમાંથી બનાવેલ તેલ પસંદ કર્યું. ઓછી કિંમતને કારણે, ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગના પરિવારના લોકો પણ તેને સરળતાથી ખરીદી શકતા હતા.
તમામ કંપનીઓએ જાહેરખબરો દ્વારા ડાલ્ડાને આરોગ્ય માટે હાનિકારક ગણાવ્યું અને આ જાહેરાત શરૂ કરી કે ડાલ્ડા ખાવાથી હૃદયને લગતી બીમારીઓ થાય છે અને તેઓએ જાહેરાતો દ્વારા રિફાઈન્ડ તેલ ખાવાના ફાયદા જણાવ્યા, જેના કારણે ગ્રાહકો રિફાઈન્ડ તેલ તરફ આકર્ષાયા અને વધુને વધુ આકર્ષાયા.ગ્રાહકો રિફાઈન્ડ તેલ જ ખરીદવા લાગ્યા.
વર્ષ 2010 સુધીમાં ભારતીય બજારમાં રિફાઈન્ડ તેલનો વેપાર વધીને 90% થઈ ગયો હતો, પરંતુ બાદમાં ધીમે-ધીમે અન્ય પ્રકારના રસોઈ તેલ બજારમાં આવવા લાગ્યા, જેના કારણે રિફાઈન્ડ તેલનો વેપાર ઘટતો ગયો. હાલમાં, ભારતીયો રિફાઇન્ડ તેલનો ઓછામાં ઓછો ઉપયોગ કરે છે.
રિફાઈન્ડ ઓઈલ કંપનીઓએ ડાલ્ડા સાથે મોટી રમત રમી, એ જ રમત નવી ઓઈલ કંપનીઓ પણ રિફાઈન્ડ ઓઈલ સાથે રમી. હવે બજારમાં ઘણા નવા રસોઈ તેલ ઉપલબ્ધ છે, જે દાવો કરે છે કે તે સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક છે.
આ રીતે ધીરે ધીરે ડાલ્ડા ભારતીય બજારોથી દૂર થઈ ગયું. હાલમાં લોકો પોતાના ઘરોમાં ડાલ્ડાનો ઉપયોગ વસ્તુઓ બનાવવા માટે કરતા નથી, પરંતુ એવું નથી કે ડાલ્ડા સંપૂર્ણપણે અદૃશ્ય થઈ ગયું છે, કારણ કે આજે પણ મીઠાઈઓ વિવિધ પ્રકારની વાનગીઓ બનાવવામાં ડાલ્ડાનો ઉપયોગ કરે છે.
ડાલ્ડાની લોકપ્રિયતા માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ એશિયાના અન્ય દેશોમાં પણ ઘણી વધારે છે. ભલે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ભારતીય બજારોમાં ડાલડાની માંગ ઘટી છે, પરંતુ પાકિસ્તાન, અફઘાનિસ્તાન અને મ્યાનમાર સહિતના અન્ય દેશોમાં લોકો આજે પણ ડાલ્ડામાં વિવિધ પ્રકારની વાનગીઓ બનાવે છે. તમને જણાવી દઈએ કે ભારતમાં ડાલ્ડાનું વેચાણ ખૂબ જ મર્યાદિત થઈ ગયું હતું, જેના કારણે 90 વર્ષથી હિન્દુસ્તાન યુનિલિવરની પ્રખ્યાત બ્રાન્ડ હોવા છતાં, વર્ષ 2003માં કંપનીએ ડાલ્ડાને BUNGE LIMITED કંપનીને વેચી દીધી હતી.